WEB TASARIMI NEDİR?
Web tasarımı birçok disiplinle (animasyon, grafik tasarım, etkileşim tasarımı, fotoğraf
sanatı, bilgi mimarisi, tipografi, kurumsal kimlik, iletişim tasarımı vb.) olan etkileşimin
sonucunda, tasarım, yapı, teknoloji ve içerik olarak bir web sitesinin yayına hazır hale
getirilmesini ifade etmektedir
Web uygulamalarının erişilir olarak hazırlanması ya da var olan uygulamaların erişilir
hale getirilmesi belirtildiği gibi farklı disiplinlerin birlikte çalışmasını gerektirir.
Bunlardan birinin erişilirlik konusunda zaafa düşmesi projenin tamamının erişilirliğini
zedeler
Gereksinim analizi, kavramsal tasarım, bilgi mimarisi, etkileşim ve görsel tasarım,
üretim ve hayata geçirme şeklinde gerçekleşen web tasarım sürecinin her aşamasında
kullanılabilirlik mümkün olduğunca test edilmelidir. Bu sayede mükemmele daha yakın
ürünler ortaya çıkar
Erişilirlik
Erişilirlik bir web sitesi içeriğinin ve vermiş olduğu hizmetin herkes tarafından eksiksiz
ulaşılabilir, algılanabilir, değerlendirilebilir ve kullanılabilir olması, duruma,
gereksinimlere ve tercihlere cevap verebilecek esneklikte olması demektir. Örneğin,
görme engelliler ekranda bulunan içeriği analiz edip seslendiren yazılımlardan
faydalanırlar. Görsellik üzerinde kurgulanmış üzerinde “buraya tıkla” yazan bir resim,
görme özürlüler için bir şey ifade etmez. Flash desteği olmayan bir kullanıcı flash ile
hazırlanmış bir uygulamadan faydalanamaz. Grafiksel tasarımında yeterli kontrastı
6 kullanmamış bir uygulama renk körü bir kişi için algılanamaz olur. Düşük hızlı internet
bağlantısıyla ağır grafiksel bir içeriği görebilmek çok zaman alır
Erişilir olmanın uygulamaya getirdiği bir çok avantaj vardır. Daha fazla kişi ve
uygulama (arama motorları vs.) için ulaşılabilir olunur. Uzun vadede harcamalarda
tasarruf sağlanır. Uygulama web standartlarına ve dolayısıyla gelecekte oluşturulacak
tüm donanım ve yazılımlara uygun hale gelir. Uygulama farklı platformlarda (mobil
cihazlar vs) kullanım için elverişli durumdadır. Uygulama daha kolay güncellenir ve
yönetilebilir. Aynı zamanda hiçbir değişiklik yapılmadan görünüm değiştirilebilir
Kullanılabilirlik
Kullanılabilirlik etkileşim tasarımının varoluş sebebidir. Kullanılabilirlik (usability),
web sitesinde ziyaretçinin gereksinim duyduğu örneğin, bir bilgiye ulaşmak ya da bir
ürünü satın almak gibi işlemleri ne derece etkin ve rahat bir şekilde yapabildiğini veya
yapamadığını gösterir
Burada yarar ve kullanılabilirlik kavramlarının birbirinden ayrılması gerekir. Yarar bir yazılımın özellikleri veya fonksiyonlarıdır. Yazılımın sahip olduğu özelliklerin listesidir. Kullanılabilirlik ise kullanıcının bu özellikleri anlayabilmesi ile ilgilenir.
İlk zamanlarda web kullanılabilirliği denildiğinde daha çok teknik kullanılabilirlik
üzerinde duruluyordu. Örneğin; çerçevelerin veya fazla kullanılan resimlerden dolayı
sayfaların yavaş yüklenmesi gibi. Oysa günümüzde görsel kullanılabilirlik kavramı en
az teknik kullanılabilirlik kadar önem kazanmıştır. Web ortamında görsel
kullanılabilirlik, kullanıcılarla iyi iletişim kurabilen sunumlar yaratabilmektir. Arayüzün
kolay kullanımı için, çeşitli kullanıcı arayüzü tasarımı kararları verilmektedir. Çünkü
kullanıcı bir web sitesiyle olan bütün ilişkisini sitenin görsel sunumu aracılığıyla
gerçekleştirir. Doğru web dilini oluşturabilmek, doğru görsel elemanların, doğru
biçimde düzenlenmeleriyle sağlanır. Bu görsel elemanlar hedef kullanıcılara verilmek
istenilen mesajları en doğru şekilde verebilecek elemanlar olmalıdır.
Görsel Tasarım
Görsel bir iletişim aracında seyircinin ilk karşılaştığı şey iletişim aracının kullandığı
zeminin tasarımıdır. Bir web sitesine gelen kullanıcıyı da ilk olarak web sitesinin ana
sayfasındaki görsel tasarım karşılayacaktır. İlk önce göze hitap edilecek, sonrasında
bilgilere ulaşma konusunda kullanılışlılık ve akabinde istenilen bilgilere ulaşabilmek
önemli olacaktır. Ancak istenilen bilgilere ulaşılamayan bir sitede renk uyumu, denge
gibi görsel tasarım unsurları çok iyi de olsa sitenin etkinliği kalmayacaktır. Web
sitesinin görsel tasarımı ve estetiği kullanıcıyı güven ve kullanımda konfor yönünden
etkileyecektir. Estetik olarak mükemmel tasarlanmış bir web sitesi kullanışlılık
açısından da paralellik göstermezse web sitesinin iyi şekilde tasarlandığından söz
edilemeyecektir
Web tasarımındaki temel kurallar şu şekilde sıralanır; çözünülürlük, ölçeklenebilirlik,
yerleşim düzeni, renk ve kontrast, yazıyı düzenleme (tipografi), dosya ağırlığı ve
grafikler
Çözünürlük, kullanılan ekranın nokta (piksel) cinsinden gösterebileceği bilgi sayısını
verir. Bu değer ekranın fiziksel boyutu değildir. Çözünürlüğün bir standartı yoktur.
Çözünürlük tamamen kişisel bir tercihtir. Örneğin, 19 inç’lik bir ekranda 800×600
piksellik çözünürlük kullanılıyorsa, ekranın eninin tümü 800 adet noktaya bölünmüş
demektir. Bu durum ekrandaki bilginin az, web sayfası elemanlarının görüntüsünün
daha fazla yer kaplaması anlamına gelir. Sonuç olarak tasarım 800×600 noktadan daha
büyükse, ekran boyutu ne kadar fazla olursa olsun tasarım ekrana sığmayacaktır.
Günümüzde en çok kullanılan çözünürlük oranı (% 74) 1024×768’dir. Burada genişlik
değeri çok daha önemlidir. Çünkü genellikle sayfa içeriği bulunduğu pencere içinde
dikey olarak ölçeklenir (Pekgöz 2006, s. 20).
Ölçeklenebilirlik, sayfa içeriğinin, içinde görüneceği tarayıcı penceresinin boyutlarına
uyum sağlayabilmesidir. Her tasarım ölçeklenebilen esnek yapıya sahip değildir.
Kompleks ve hassas yapıya sahip olan tasarımlarım boyutları çoğunlukla sabit kılınır.
Bu da pencere boyutu ne olursa olsun tasarımın boyutunun aynı kalması anlamına gelir.
Sabit genişliğe sahip tasarımların 800×600’den daha düşük ekranlarda görünebilmesi
için kaydırma çubuklarının kullanılması gerekir. Erişilirlik açısından ölçeklenebilir bir
tasarımın boyutları kullanıcı istek, tercih ve zorunluluklarına cevap verebilecek
esnekliğe sahip olması gerekir. Örneğin, görme sorunu olan bir kullanıcının sahip
olduğu geniş ekranda yazıları büyük boyutlarda görmek için tarayıcısının yazı
büyüklüğü ayarlarında bir değişikliğe gitmesi durumunda site bu isteğe cevap
vermelidir
Yerleşim düzeni, erişilirlik ve kullanılabilirlik açısından her bir sahnede kullanıcının
gereksinim duyacağı elemanlara kolayca ulaşabilmesini sağlayan bir yapıda olmalıdır.
İçeriği oluşturan her bir bloğun örneğin, menüler, linkler, içerik yolları, ikonlar vb.
düzgün, kolay algılanabilir ve birbirinden kolay ayırt edilebilir biçimde tasarlanması ve
yerleştirilmesi gerekmektedir. Çerçeve kullanımından kaçınılmalıdır. Tasarımın
genelinde olduğu gibi yerleşim düzeninde de tutarlı olunmalıdır
Renk konusunda dikkat edilmesi gereken konulardan ilki renk farklılığıyla taşınan bir
bilginin aynı zamanda renge bağımlı olmayan bir unsur ile de verilmesi gerekliliğidir.
Örneğin, çocuklar ve bebekler için hizmet veren sitenin kızlar bölümünün pembe,
erkekler bölümünün mavi renkle ayırt edilmesine ek olarak bölümler hakkında yazı ile
de bilgi verilmelidir. Renk ve görselleri algılayamayanlar için bu bilgilendirme çok
önemlidir. Web uygulaması okunabilirlik ve algılanabilirlik açısından yeterli kontrasta
sahip olmalıdır. Ancak bu şekilde renk körleri, görme bozuklukları olanlar veya yaşlılar
için sitenin erişilebilirliği sağlanabilir. Yazı için kullanılan renk ile üzerinde bulunduğu
fon rengi arasında yeterli kontrast olmalıdır. Açık renk fon üzerinde koyu renk yazı
tersine göre daha okunaklıdır
Yazıyı düzenleme (tipografi), yazı ve sembollerle ifade tekniği ve sanatıdır. İfadeyi
aktarabilmek için yazı tipi, büyüklüğü, satır uzunluğu, karakterler ve satırlar arası
boşluk gibi değerlerden faydalanılır. Erişilirlik ve okunulurluk açısından sans-serif yazı
tipinin tercih edilmesi sonuç verir. Metin sütunlarının genişliği okunabilirlik açısından
önemlidir. Bu nedenle 45 ile 75 karakterden oluşan sütunların diğerlerine göre daha
okunaklı oldukları belirtilir. Sitenin kullanılabilirliği açısından en fazla iki çeşit yazı tipi
kullanılmalıdır
Dosya ağırlıkları ve grafikler sayfaların yüklenme sürelerini doğrudan etkilemektedir.
Sitenin içeriği mümkün olduğunca farklı sayfalara dağıtılmalıdır. Ağır dosyaların
kullanımından kaçınılmalıdır. Sitenin ana sayfasının büyüklüğü 60 ile 100 KB arasında
olmalıdır. Renge bağlı olarak bilgi taşınması ile ilgili prensipler grafikler için de
geçerlidir. Sitenin erişilirliğinde önem taşıyan bilgileri sadece grafiklerle ifade etmeye
çalışmak hatalı bir yaklaşım olur. Görsel bilgileri algılamayan istemcileri ve grafikleri
desteklemeyen tarayıcıları dikkate almak gereklidir.
